YANGIN TESİSATI – SPRİNG HATLARI

Yangın Tesisat Sprinkler Tasarımı ve Hesabı

Sprinkler (yağmurlama) sisteminin amacı; yangına erken tepki verilmesinin sağlanması ve yangının kontrol altına alınması ve söndürülmesi için belirli bir süre içerisinde tasarım alanı üzerine belirlenen miktarda suyun boşaltılmasıdır. Sprinkler sistemi, aynı zamanda hem bina içindekilere alarm verilmesi hem de itfaiyenin çağrılması gibi çeşitli acil durum fonksiyonlarını da aktif hâle getirebilir. Sprinkler sistemi; yağmurlama başlıkları, borular, bağlantı parçaları ve askılar, tesisat kontrol vanaları, alarm zilleri, akış göstergeleri, su pompaları ve acil durum güç kaynağı gibi elemanlardan meydana gelir. Sprinkler sistemi elamanlarının TS EN 12259’a uygun olması şarttır.

Bakanlar Kurulunun 10.08.2009 gün ve 2009/15316 sayılı kararı ile resmi gazetenin 9.09.2009 gün ve 27344 sayılı sayısında yayınlanan “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” doğrultusunda sprinkler sisteminin zorunlu olduğu durumlar Madde 96’da belirtilmiştir.

a) Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut haricindeki bütün binalarda,
b) Yapı yüksekliği 51.50 m’yi geçen konutlarda,
c) Alanlarının toplamı 600 m²’den büyük olan kapalı otoparklarda ve 10’dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda,
ç) Yatılan oda sayısı 100’ü veya yatak sayısı 200’ü geçen otellerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı yüksekliği 21.50 m’den fazla olan bütün yataklı tesislerde,
d) Toplam alanı 2000 m²’nin üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret ve eğlence yerlerinde,
e)Toplam alanı 1000 m²’den fazla olan, kolay alevlenici ve aynı zamanda parlayıcı madde üretilen veya bulundurulan yapılarda, otomatik sprinkler sistemi ile korunacaktır.

Yönetmeliği tamamına ulaşmak için Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik dosyasına bakabilirsiniz.

Sprinkler Sistemi Tasarımı

Sprinkler sistemlerine suyu sağlayan sabit boru tesisatı çapı yapılacak hidrolik hesaplara göre belirlenmelidir. Deprem tehlikesi bulunan bölgelerde, sismik hareketlere karşı ana kolonların her hangi bir yöne sürüklenmemesi için dört yollu destek kullanılmalıdır. Ve 65 mm yada daha büyük çaplı branşman borularda esnek bağlantılar kullanılarak boruların kırılması önlenmelidir.

Sprinkler sistemi ana besleme borusu birden fazla yangın zonuna hitap ediyorsa; Buna ek olarak her bir zon veya kolon hattına akış anahtarları, test ve drenaj vanası ve izleme anahtarlı hat kesme vanası konulmalıdır. Dahası Sprinkler sistemini besleyen borular üzerinde kesme vanaları bulunmalıdır. Boru hatlarında bulunan vanaların, bölgesel kontrol vanalarının ve su kaynağı ile sprinkler sistemi arasında bulunan tüm vanaların devamlı açık kalmasını sağlayacak önlemler alınmalıdır.

Sistemde basınç düşürücü vana kullanılması durumunda, her bir basınç düşürücü vananın önüne ve arkasına birer adet manometre konulmalıdır. Bina ve tesisler, kullanım amaçlarına ve içerdikleri-depoladıkları malzemeler açısından düşük tehlike sınıfı, orta tehlike sınıfı ve yüksek tehlike sınıfı olarak ayrıldıkları risk gruplarına göre projelendirilmelidir.

Tesis ve yapının yangın risk sınıfına bağlı olarak sprinkler sisteminin herhangi bir besleme kolonuna bağlanan sprinklerin koruduğu birim kat için en büyük korunma alanı;

Düşük ve orta tehlike sınıfı için en fazla – 4800 m2
Yüksek tehlike sınıfı için en fazla – 2300 m2 olacaktır.

Sprinkler tesisatında en önemlisi her zon için en az birer adet test ve drenaj vanası projelendirilecektir ve gideri yağmur suyu veya en yakın pis su giderine bağlanacaktır. Test ve drenaj vanası su akışı gözlenebilir olmalıdır. Tehlike sınıfı, düşük tehlike ve orta tehlike olan binalarda boru tablosu yöntemine göre boru çapları belirlenir. Proje tasarımında çapların tabloya göre belirlenmesinden sonra hidrolik hesap yapılır.

Sprinkler projesi altta açıklandığı gibi hazırlanır.

1. İlk olarak Bina yangın sınıfı tespit edilir. (Yangın Yönetmeliği Ek-1/B)
2.İkinci olarak Sprinkler sisteminde tasarım yoğunlukları tablosundan yangın yüküne göre su debisi alınır. (Yangın Yönetmeliği Ek-8/B)
3. Sonra Branşman sayısı hesaplanır ve branşmanlar arası uzunluk belirlenir.
4. Dahası Sprinkler arası maksimum mesafe ile sprinkler sayısı bulunur.
5.Buna ek olarak Uygulama alanı ve uygulama alanında ki sprinkler sayısı belirlenir.
6.Daha sonra Sprinklerden istenen minimum akış hesaplanır.
7.Ve Sprinklerde olması gereken minimum basınç hesaplanır.
8. Boru çapları tayin edilir.
9.Basınç düşümü hesaplanır.
10. Son olarak Sistemde yangın dolabı , hidrant Ve sprinkler olması durumuna göre de toplam pompa debisi için ilave su ihtiyaçları çizelgesi dikkate alınarak hesaplamalar tamamlanmaktadır. (Yangın Yönetmeliği Ek/8 C )

Diyelim ki Mesela Yangın dolabı, hidrant ve sprinkler sisteminiz vardır. Orta tehlike 2 için yapılan hidrolik hesaplar neticesinde sprinkler debiniz 1200 l/dk 80 mss çıktı. İlave su ihtiyaçları tablosunda sprinkler olmasından dolayı yangın dolabı için 100 l/dk, hidrant için 400 lt/dk eklenerek toplam 1200+100+400=1700 l/dk debi ortaya çıktı. Basınç kaybı için ise yapılan hesaplar sonucu sprinkler 80 mss, yangın dolabı 55 mss, hidrant 90 mss buldunuz. Genellikle yapılan işlem en yüksek basınç kaybını seçmek oluyor , 1700 l/dk 90 mss olarak fakat bu yanlış bir işlemdir. Doğru işlem ise pompa eğrisine bakarak pompa seçimi yapmaktır. Buna ek olarak Debi arttıkça basınç kaybı düşmekte debi azaldıkça basınç kaybı artmaktadır. Pompa eğrisi doğrultusunda seçim yapmanız yüksek kapasitede pompa seçmenizi engelleyerek enerji tasarrufu yapmanızı sağlayacaktır.

Ek-8/B Yağmurlama Sisteminde Tasarım Yoğunlukları

Tehlike sınıfı	Tasarım yoğunluğu mm/dak	Koruma alanı (m2)
Islak veya ön etkili	Kuru veya değişken
Düşük Tehlike	2,25	84	Orta Tehlike-1 kullanılır
Orta Tehlike-1	5,0	72	90
Orta Tehlike-2	5,0	144	180
Orta Tehlike-3	5,0	216	270
Orta Tehlike-4	5,0	360	Yüksek Tehlike-1 kullanılır
Yüksek Tehlike-1	7,7	260	325
Yüksek Tehlike-2	10,0	260	325
Yüksek Tehlike-3	12,5	260	325
Yüksek Tehlike-4	Yoğun su
NOT: Depolama alanları ve farklı özellikteki kullanım alanları için TS EN 12845 esas alınır.

Ek-8/C Yangın Dolapları ve Hidrant Sistemi İçin İlâve Edilecek Su İhtiyaçları 

Bina Tehlike Sınıfı	İlave edilecekYangın Dolabı Debisi (litre/dak)	İlave edilecek Hidrant Debisi(litre/dak)	Süre(dak)
Düşük tehlike	100	400	30
Orta Tehlike-1-2	100	400	60
Orta Tehlike-3-4	100	1000	60
Yüksek Tehlike	200	1500